Chưa có văn bản nào ghi chép nhưng có thể nói không sai rằng con người đầu tiên được mẹ sinh ra, hẳn đã được mẹ ru, dù tiếng ru ấy không nhịp nhàng du dương như những bài ca đầy nghệ thuật sau này. Nó mộc mạc như vốc nước suối, như cái hạt cây rừng, như miếng thịt thú nướng trong hang, như cái lá cây vừa hái...

Ru con. Ảnh internet

Rồi cụ của cụ chúng ta, những thế hệ nghìn đời nối tiếp... Con cò xuất hiện khi tổ tiên biết đào gộc tre đẽo thành guốc võng. Con cò bay trong làn mi chớp chớp, vẫy gọi giấc mơ non nớt mà xao động, những trưa hè quả trứng nắng di động trên nền nhà mái tranh vách đất.

Bà ru cháu, mẹ ru con, chị ru em, tiếng ru như dòng sông vượt hết lạch này sang nguồn khác, qua lau lách rừng già để ra với biển cả mênh mông. Đó là dòng máu truyền đời, là mạch xoắn AND trong mỗi con người dù ở phương trời nào, mầu da gì, ngôn ngữ ra sao, sau khi thoát khỏi quả bầu tổ tiên hay ngọn tháp Baben đầy thách thức.

Tiếng Việt có từ bao nghìn năm? Hẳn không thể không nhớ một phần tiếng ru từ lồng ngực, những người phụ nữ Việt Nam.

Tuổi của tiếng ru có khi già bằng tuổi của gió. Nó có mầu xanh da trời, có độ ấm của lửa, và quý nhất vẫn là sự sống của mẹ cho con, là tình yêu, là niềm thương, là đắm đuối (chả thế mà có câu: cá chuối đắm đuối vì con) của mẹ. Cái chép chép mụ dạy, cái huơ huơ bàn tay như nụ hoa, cái lớn lên như cậu gióng... đều là mẹ cho cả đấy thôi, đều ngấm sâu tiếng ru của mẹ, đó là điều chắc chắn.

Trưa. Căn nhà tranh vắng. Cây ngoài vườn cũng lim dim ngủ. Con mèo cuộn tròn mơ giấc mơ được chú chuột dâng con cá. Con trâu dưới bóng tre lại sự đời trong ngẫm nghĩ... Chợt âm thanh nào cất lên à ơi...tiếng guốc võng nào kẽo kẹt như nhạc nền. Mẹ còn đi cấy đồng xa. Em ơi hãy ngủ. Đó là chị ru em. Em bé bỏng. Chị cũng còn măng sữa. Tiếng ru ngắt quãng. Hẳn bàn tay của tiếng ru cũng xoa lên mặt chị nên chị cũng chập chờn với cánh cò. Choàng dậy, nhún bàn chân đẩy tiếp, cánh võng chao đi. Tiếng ru lại điệp khúc. Trưa ơi ngàn đời đấy ư?

Những buổi trưa như thế đi đâu mà chẳng gặp. Nó quen thuộc như hơi trầu của mẹ, hơi sữa thơm từ vạt áo mẹ, như bát canh cua đồng, như mầu xanh cây lúa, như hương hoa ngâu, như ánh trăng đêm hè, như hồi trống đình đêm giao thừa...

Nhà thơ Quang Huy có lần nói từng được nghe một cô giáo trẻ ru con bằng Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo. Tôi không tin lắm vì chắc câu nói đó là câu nói đùa. Trong kho tàng ca dao dù lục bát hay không lục bát, đều có thể hóa thành tiếng ru có ngọn núi, dòng sông, cây đa, biển cả, có đom đóm, cây bầu, cành tre, ngọn gió...

Có lẽ chỉ có nhạc Pốp, nhạc Rốc với các ca sĩ nhẩy như cuồng, hét như điên, cầm cả chân micro định phang vào đầu khán giả, mới không thể là tiếng ru được. Cái tai của bé em còn mỏng, con mắt của bé em còn trong, cái hồn của bé em còn trắng, tiếng ru là dòng in đầu tiên của mẹ sẽ in vào trong đó. Thần tiên hoa lá cũng từ tiếng ru sinh ra.

Thật bất hạnh cho ai không được nghe tiếng ru của mẹ trong thời thơ ấu. Cũng bất hạnh cho ai không biết hát ru để đưa con mình, em bé của mình vào xứ sở thần tiên mà tiếp tục vào đời như cây không sợ bão.

Đã có nhiều bản nhạc bài thơ viết về tiếng ru, nhưng không thể nào thay chính tiếng ru. Giống như bài thơ tình không thể thay cho tình yêu. Cũng như không ai có thể thay thế được mẹ. Không thay thế những hạt giống mẹ đã gieo trong tâm hồn ta bằng những hạt xa lạ nhặt ở đâu về.

Chỉ có hai thứ trên đời làm bé ngủ yên, đầy tin cậy, đầy hạnh phúc. Đó là bầu sữa mẹ kèm theo tiếng ru đầy ân tình thương yêu của mẹ, cứ tỏa xuống giấc ngủ say sưa của con thơ. Thiêng liêng quá.

Bà kể chuyện cổ tích cho cháu nghe. Cháu như con chim non há mồm chờ chim mẹ mớm mồi, cháu há miệng nghe từng lời của bà đầy thích thú. Mẹ ru con, mẹ là cánh cò lặn lội đường xa, ngoài đồng, trên rẫy, đầu sông, cuối bãi... giọng mẹ đâu cần ngân vang lảnh lót, đâu có trong vắt bổng trầm như người đi hát lấy tiền. Với con, giọng mẹ là dòng sữa ngọt lành, là nguồn sống, là chỗ dựa cho con khôn lớn. Nuôi một tâm hồn phong phú khó sao. Nhưng làm què quặt một tâm hồn thật dễ. Khốn khổ thế đó.

Tuổi thơ cần tiếng ru. Lắng nghe âm thanh, nhạc điệu, sự lan tỏa vô hình của yêu thương, chứ không cần hiểu nghĩa rạch ròi bao khái niệm. Đó chính là nhịp trái tim hằn vào vỏ não.

Không có gì thay thế được Mẹ, cũng không có gì thay thế được lời mẹ. Mà tiếng ru là lời mẹ ngàn đời, đầy thần tiên cho tuổi thần tiên.